به گزارش خوانش فردا،ادبیات آیینه تمام نمای هر عصر است. وقتی گفته می‌شود آیینه تمام نما تنها جنبه تأثیر پذیری آن نیست؛ بلکه جنبه تأثیر گذاری آن نیز مطرح است. یکی از جنبه‌های مهمی که در تأثیر و تأثر ادبیات می‌توان مورد بررسی قرار داد، جنبه سیاسی است. در واقع سیاست به قدری حوزه وسیع و گسترده‌ای دارد که در تمامی جنبه‌های یک جامعه اثرگذار است. این اثرگذاری هم جنبه مثبت دارد، یعنی به نفع سیاست که حکومت حاضر جامعه است ظاهر می‌شود و هم جنبه منفی یعنی با محدود کردن فضا باعث طغیان گروه های مختلف جامعه علیه خود می‌شود.
محمدجواد گودینی نویسنده، مترجم و استاد دانشگاه در این زمینه یادداشتی نوشته که با عنوان «ادبیات سیاسی در صدر اسلامی» در اختیار خبرگزاری مهر قرار گرفته است.
مشروح متن این‌یادداشت را در ادامه می‌خوانیم؛
ادبیات سیاسی (همانند ادبیات آیینی، نمایشی، داستانی و …) بخشی از ادبیات و آثار ادبی را در بر می گیرد که به امور سیاسی، زمامداری، مدیریت جامعه، تدبیر زندگی مردم و ریاست بر ایشان مربوط شده و گزاره های سیاسی و حکمرانی را در زیر مجموعه خود داشته و بیشتر به تایید یا نقد جریان های سیاسی موجود در جامعه نظر دارد. (ادبیات سیاسی تشیع، ص ۲۴- ۲۱).
ادب سیاسی را می‌توان بازتابی از شرایط جامعه و زمامداران توصیف کرد که در چارچوب محصولات ادبی (شعر، نثر، نمایش نامه، رمان و …) نمود یافته و دیدگاه شاعر یا ادیب را نسبت به اوضاع و شرایط سیاسی و اجتماعی زندگی اش منعکس می‌سازد.
ادبیات عربی از دوران پیش از اسلام (دورانی که به عصر جاهلی شهرت یافته و زندگی مردم با خرافه و رفتارهای ناصوابی همچون بت پرستی، میگساری، جنگ‌های بی حاصل، غارتگری و مانند آن همراه بوده است) با گزاره های سیاسی مرتبط بوده و نکات مربوط به سیادت و برتری قبایل، انعکاس حوادث سیاسی همانند نبردها و جنگ‌های قبایل گوناگون با یکدیگر و جز آن، در اشعار و خطبه‌های برجای مانده از ادبیات عصر جاهلی بر جای مانده و دلیلی است بر اهتمام سرایندگان این دوره به رخدادهای سیاسی و اجتماعی در آن روزگار. (صعود و سقوط ادبیات سیاسی در عصر بنی امیه، ص ۱۴).
از نمونه‌های برجسته این گونه از ادبیات در روزگار جاهلی، انعکاس نبرد داحِس و غَبراء بر سروده مشهور “زهیر بن اَبی سُلمَی” از سرایندگان سترگ و نامدار عصر جاهلی به شمار می‌رود. نمونه دیگرش، سروده‌هایی است که از برخی دختران عبد المطلب بن هاشم (پدر بزرگ رسول خدا «ص» و از بزرگان قریش در عصر جاهلی) همچون صفیه، عاتکه و ام حکیم در رثای پدرشان برجای مانده که در این اشعار، بر نقش قابل ملاحظه جناب عبد المطلب در امور سیاسی و مدیریت شهر مکه و مهمانوازی اش از مهمانان خانه خدا و دیگر ویژگی‌های مدیریتی وی تاکید شده که در چارچوب ادبیات سیاسی قابل بررسی می‌باشد. (السیره النبویه، ج ۱ ص ۲۰۶).
پس از آنکه پیامبر اکرم (ص) دعوت آسمانی خود را آشکار ساخت و دین اسلام در جامعه آن روزگار رسمیت یافت، مفهوم شعر و ادبیات نیز همانند بسیاری دیگر از امور اجتماعی مردم آن روزگار، دستخوش تغییراتِ گسترده قرار گرفت و از جمله اینکه شعر سیاسی، رنگ و بوی دین و باورهای دینی به خود گرفت و شاعران آن روزگار، در تایید یا نکوهش آموزه‌های دینی و چهره‌های برجسته دین اسلام، استعداد خود را به کار گرفته و آثار ادبی شان را عرضه کردند. همچنین رویدادهای صدر اسلام (همچون غزوه ها و نبردهای پیامبر «ص» و دیگر حوادث سیاسی همانند فتح مکه) را مورد عنایت داشته و به ثبت آن با زبان شعر، اقدام کردند.
