به گزارش خوانش فردا،شرق‌شناسی (Orientalism) به معنای مطالعه و تحلیل فرهنگ‌ها و تمدن‌های شرقی توسط محققان و نویسندگان غربی است. این مفهوم در دهه‌های اخیر به ویژه به دلیل آرای ادوارد سعید، فیلسوف و منتقد فرهنگی فلسطینی-آمریکایی، مورد توجه و نقد قرار گرفته است.
دکتر جواد میری، استاد دانشگاه، به بررسی مفهوم شرق شناسی و فراسوی پسااستعماری پرداخته و تأکید می‌کند: اکنون، در قرن بیست و یکم، ما با این واقعیت مواجه هستیم که نمی‌توانیم با مفاهیم و مقولات پسااستعماری از غرب عبور کنیم و دوباره خود را بازسازی کنیم. در نتیجه، نظریه‌ای به نام «دی‌کلونالیته» ظهور کرده است (که به بررسی و نقد آثار و پیامدهای استعمار و استعماری کردن دانش و فرهنگ می‌پردازد) و در آن بحث‌های ضد استعماری و پسااستعماری در دهه‌های ۴۰ تا ۹۰ به چالش کشیده می‌شود. در این نظریه، به دنبال تلفیق فرهنگ‌ها و سنت‌های فکری متفاوت هستیم تا بتوانیم از وضعیت «سوژکتیویسم» عبور کنیم. درنهایت می‌توانیم با رویکرد ناگارجونا که به تفکر مفهومی اعتقاد ندارد، یا با تفکر ملاصدرا و شیخ اشراق به یک تلفیق دست پیدا کنیم.
درک مفهوم حقیقی شرق‌شناسی
بسیاری تلاش کرده‌اند که «اورینتالیزم» را با مفهوم «شرق‌شناسی» و در جهان عرب نیز با مفهوم «استشراق» مطرح کنند. اما پرسش اصلی این است که آیا واقعاً اورینتالیسم “Orientalism” همان شرق‌شناسی است؟ در این گفتمان و در این ژانر، آیا تلاش ما این است که شرق را بشناسیم و آن کسی که یا آن جایگاه یا آن مکان یا آن تماشاکننده‌ای که شرق را مورد مطالعه قرار می‌دهد، آیا نگاه توصیفی و دسکریپتیو دارد و واقعاً شرق را به خوبی برای ما می‌شناساند؟ مثلاً در حوزه شعر و ادبیات، آیا واقعاً صرفاً یک جایگاه آزاد و رها از ارزش‌ها دارد که موضوعی را مورد بررسی قرار دهد یا این‌که ما با یک ساختمان معرفتی مواجه هستیم؟
به زبان امانوئل والس، این موضوع به «کلاسیفیکیشن نالج» یعنی طبقه‌بندی معرفت مربوط می‌شود. او به ما می‌گوید که ما با یک پیش‌فرض‌ها و مفروضات مشخصی روبرو هستیم. در کتاب «آنتنس» و در بحث‌های علوم اجتماعی، او می‌گوید که آنچه امروز به عنوان علوم اجتماعی و حتی وسیع‌تر از آن، علوم انسانی می‌شناسیم، این‌گونه نیست که هیچ مفروضی نداشته باشد یا هیچ فلسفه تاریخی پشت آن نباشد.
او می‌گوید چرا بعضی از رشته‌ها به آنتروپولوژی و برخی دیگر به سوسیالیسم، اورینتالیسم، ایرانولوژی، اجیپتولوژی، سینولوژی و… تبدیل شده‌اند. حتی آمریکای لاتین هم ذیل همین تقسیم‌بندی قرار می‌گیرد.
